Muzeum im. Jana Dzierżona w Kluczborku

---

Historia

Muzeum im. Jana Dzierżona w Kluczborku zostało założone w roku 1959, kiedy to funkcjonowało jako oddział Muzeum Śląska Opolskiego z siedzibą w Opolu. Już w 1962 roku instytucja przeszła istotne przekształcenie, zyskując status muzeum regionalnego.

W chwili obecnej, muzeum ma swoją siedzibę w budynku, który kulminuje wielowiekowe historie. Został on wzniesiony na fundamentach dawnego zamku, który znajdował się przy murach miejskich, nieopodal tzw. Bramy Polskiej, znanej również jako Krakowska. Część południowa budynku, gdzie znajduje się dawna baszta zamkowa, w 1907 roku została przekształcona w wieżę ciśnień, co dodaje unikalnego charakteru temu miejscu.

Patron

Patronem muzeum jest ksiądz doktor Jan Dzierżon, postać znana w środowisku naukowym jako odkrywca wielu praw natury, które rządzą rozwojem rodziny pszczelej. Dzierżon był nie tylko pszczelarzem z pasją, ale także popularyzatorem wiedzy o pszczelarstwie, działaczem społecznym oraz badaczem. Jego prace przyczyniły się do znaczącego rozwoju tej dziedziny.

Wśród jego najważniejszych osiągnięć znajduje się odkrycie zasady konstrukcji ula z ruchomą zabudową, zwanej tzw. snozą. Dodatkowo, Dzierżon jako pierwszy odkrył zjawisko dzieworództwa u pszczół, co miało ogromne znaczenie dla rozwoju pszczelarstwa oraz zrozumienia biologii tych owadów.

Budynek

Muzeum im. Jana Dzierżona w Kluczborku zajmuje dwupiętrowy obiekt, który charakteryzuje się wysokim poddaszem i prostokątnym planem z wygiętymi dłuższymi bokami. Fundacje i przyziemie tego budynku są kontynuacją miejskiego muru obronnego, a jego fragmenty znajdują się od strony południowej, przylegając do wieży.

Obiekt usytuowany jest w poprzek wschodniej części ulicy, która biegnie w kierunku północno-wschodniego narożnika rynku. Warto nadmienić, że w końcu XIII wieku znajdował się tutaj dwór książęcy, a pierwsze trwałe zabudowania w postaci zamku murowanego powstały prawdopodobnie na przełomie XIV wieku.

W 1590 roku książę brzeski zlecił budowę piętrowej struktury z gotyckimi oknami. Niestety, pod koniec XVII wieku zamek zaczął popadać w ruinę, a w roku 1720 został przebudowany na siedzibę administracyjną kluczborskich dóbr cesarskich. Dalsze zmiany miały miejsce w 1854 roku, kiedy to dobudowano drugą kondygnację, która początkowo pełniła rolę urzędu skarbowego, a później również sądu.

W 1907 roku wieża zamku otrzymała nową funkcję, przekształcając ją na wieżę ciśnień, z nowym dwustopniowym dachem namiotowym. W latach 1931–1932 zrealizowano prace, które doprowadziły do wyburzenia części dolnej budynku, znanej wówczas jako dawny zamek, w celu poprowadzenia nowej ulicy, która obecnie służy jako wyjazd wschodni z miasta i łączy się z drogą krajową DK11.

Warto zaznaczyć, że budynek jest chroniony przez prawo, co potwierdza jego wpis do rejestru zabytków pod nr rej.: A-61/2008 z dnia 11 marca 2008 roku.

Wystawy stałe

Pszczelarstwo dawne i nowe

W ramach wystawy „Pszczelarstwo dawne i nowe” zwiedzający mogą zapoznać się z historią hodowli pszczół, która obejmuje zarówno czasy minione, jak i te współczesne. Szczególną uwagę zwraca się na osiągnięcia oraz działalność ks. Jana Dzierżona, wybitnej postaci w tej dziedzinie.

Ekspozycja zawiera jeden z najstarszych zabytków pszczelarstwa w Polsce i Europie, mianowicie barć odrzańską. Jest to niezwykły fragment drewnianej struktury, wydobytej z dna rzeki Odry, którego datowanie sięga X wieku. Wystawione są również różnorodne ule pniowe, zarówno stojaki jak i leżaki, a także ule słomiane oraz różne narzędzia i sprzęt pszczelarski, pochodzące z różnych regionów naszego kraju.

Warto zwrócić uwagę na figuralne ule, które przedstawiają różne postacie świętych, pochodzące z południowej części województwa opolskiego. W sali dedykowanej patronowi muzeum można zobaczyć ule z pasieki Dzierżona, które znajdowały się w Łowkowicach oraz Karłowicach, a także oryginalne meble, dyplomy honorowego członkostwa przyznane przez związki pszczelarskie, a także książki teologiczne i pszczelarskie, medale oraz inne honorowe wyróżnienia w formie wieńców laurowych.

Współczesne ule figuralne

Ekspozycja „Współczesne ule figuralne” prezentuje prace twórców ludowych oraz rzeźbiarzy-amatorów, którzy stworzyli swoje dzieła w latach 70. i 80. XX wieku. Wystawa ta znajduje się w pawilonie przed głównym budynkiem muzeum, gdzie zwiedzający mogą podziwiać niepowtarzalne wzornictwo i różnorodność form.

Ule

W czerwcu 2006 roku, na tyłach budynku muzeum, powstała wystawa plenerowa „Ule”, która uzyskała częściowe wsparcie ze środków Unii Europejskiej oraz z budżetu państwa. Ekspozycja ta ilustruje rozwój konstrukcji uli – od pniowych do nowoczesnych skrzynkowych. Wokół wystawy zasadzono różnorodne rośliny, w tym rośliny miododajne, co dodatkowo wzbogaca całe otoczenie.

Wystawy czasowe

Muzeum w Kluczborku regularnie organizuje wystawy czasowe, które trwają od dwóch do trzech miesięcy, korzystając z eksponatów gościnnych. Oto niektóre z najciekawszych ostatnio odbytych wystaw:

• Kaźń profesorów lwowskich. Wzgórza Wuleckie 1941 – ta ekspozycja prezentuje m.in. zdjęcia zamordowanych naukowców oraz ich biografie z 1941 roku,
• Kluczbork dawniej i dziś,
• Karty do gry – historia i współczesność – wystawa przygotowana z prywatnej kolekcji pana Andrzeja Kalandyka, mieszkańca Kluczborka,
• Pojazdy II wojny światowej w miniaturze – można podziwiać ponad 250 modeli pojazdów i postaci związanych z tym konfliktem,
• Dzieje papieru i papiernictwa,
• Malarstwo Piotra Kachnego – artysty, który pochodzi z Kluczborka i którego twórczość koncentruje się na postaciach ludzkich,
• Tkanina cepeliowska,
• Pojazdy PRL-u w miniaturze – wystawa zawiera ponad 200 modeli samochodów wykonanych w skali 1:43.

Podział administracyjny muzeum

Pamiątki Dzierżonowskie

Kolekcja pamiątek związanych z Janem Dzierżonem jest wyjątkowym skarbem muzeum. W skład tej bogatej kolekcji wchodzą:

• rękopisy autorstwa Jana Dzierżona, dostępne zarówno w języku polskim, jak i niemieckim,
• dyplomy honorowe oraz odznaczenia przyznane przez różne organizacje pszczelarskie, w tym medale i nagrody,
• medale oraz odznaczenia przyznawane za szczególne osiągnięcia,
• publikacje dotyczące pszczelarstwa, które przedstawiają bogate tradycje tego rzemiosła,
• korespondencję z pszczelarzami oraz przedstawicielami organizacji pszczelarskich, a także wydawnictwami i redakcjami gazet,
• ule, które są świadectwem dawnych metod hodowli pszczół,
• fotografie dokumentujące rodzinne chwile oraz życie społeczności,
• meble oraz inne pamiątki związane z historią rodziny Dzierżonów.

Dział Historii

Dział ten może poszczycić się zbiorami archiwalnymi, które dokumentują historię regionu oraz materialne przejawy dawnych czasów. Wartościowe zbiory obejmują:

• starodruki, które stanowią cenne źródło dla badań historycznych,
• numizmaty, dostarczające informacji o gospodarce i społeczeństwie minionych epok,
• militaria, które ukazują aspekty obronności oraz historii wojskowości,
• wyroby rzemiosła, które odzwierciedlają umiejętności i codzienne życie mieszkańców.

Muzeum aktywnie zbiera dokumenty oraz materiały ikonograficzne, które ilustrują współczesne życie Ziemi Kluczborskiej.

Dział Archeologii

W ramach tego działu znajdują się cenne artefakty archeologiczne, które zostały znalezione w trakcie badań prowadzonych na terenach gminy Kluczbork, Byczyna oraz Wołczyn. Archeologiczne znaleziska datowane są na okres od około 8000 roku p.n.e. w środkowej epoce kamienia do końca XVII wieku,

Dział Etnografii

Dział ten skupia się na zbieraniu zabytków kultury ludowej Ziemi Kluczborskiej oraz otaczających ją regionów. Do jego zbiorów należą:

• stroje kobiece, które ilustrują tradycje i zwyczaje ludowe,
• elementy wyposażenia domów, które pokazują, jak wyglądało życie codzienne,
• narzędzia wykorzystywane w gospodarstwie domowym do przygotowania posiłków, dbania o czystość oraz obrabiania surowców.

Szczególnie wartościową część zbiorów stanowią zabytki związane z pszczelarstwem, zbierane z całego kraju, a szczególnie z obszaru Śląska.

---

Oceń: Muzeum im. Jana Dzierżona w Kluczborku

---